Dosyalar ve dizinler

Bu bölümde, Pardus ve diğer Linux dağıtımlarında ortak olan dosya sistemi yapısından, dizinlerin ne anlama geldiklerinden, ve dosya yöneticisi Konqueror ile yapılabilecek temel işlemlerden bahsedeceğiz.

Dosya sistemi yapısı

Dosya sistemi, işletim sisteminin, dosyaları diskte tutabilmek için kullandığı yapılar ve yöntemlere verilen addır. Yani bir anlamda dosyaların diskteki düzenidir diyebiliriz. Bu düzen kapsamında bir hiyerarşiden bahsedebiliriz.

Hiyerarşinin en üstünde kök dizini (ing. root directory) yer alır ve “/” karakteriyle gösterilir. Diğer dizinler de bu kök dizininin altında toplanmışlardır.

Burada en üstte kök dizinini ve altında da çeşitli dizinleri görüyoruz. Alttaki dizinlerin içinde de kendi dizinleri ve dolayısıyla kendi hiyerarşik düzenleri olduğunu varsayabiliriz. Bu bağlamda, bu düzen ters bir ağaca benzetilebilir.

Bir dizin ya da dosyanın, sistemdeki konumu, o dosya/dizinin “yol”'uyla belirtilir. Yol, kök dizininden itibaren, o dosya/dizine ulaşmak için geçilmesi gereken dizinlerin “/” işaretiyle birleştirilerek ardışık bir şekilde yazılmasıyla elde edilen ifadedir. Örneğin “/home/uludag” yolu, kök dizinindeki, home isimli dizinin içindeki uludag dizininin konumunu belirtir. Bu ifadede en baştaki “/” kök dizinini belirtmektedir. Aynı şekilde, “/usr/share/kde” yolu, kök dizinindeki usr dizininin içindeki, share dizininin içinde bulunan kde dizininin yerini belirtir.

Sisteminizde erişilebilir her dizin/dosyanın yeri, (diğer disklerdekiler de dahil olmak üzere) bu şekilde tarif edilebilir.

Not

“/home” dizininde, her kullanıcı için ayrı ayrı tahsis edilmiş kullanıcı (ev) dizinleri mevcuttur (kaptan isimli bir kullanıcı için /home/kaptan dizini gibi..). Ev dizinlerine erişim için bir kısayol vardır, şöyle ki; bir kullanıcı, kendi ev dizinindeki metin.txt dosyasına “~/metin.txt” yolunu kullanarak erişebilir. Yani “~” işareti her kullanıcı için, o kullanıcının ev dizinini belirtir.

Bağlama ve ayırma kavramları

Bir dosya sistemini/aygıtı erişilebilir kılmak için yapılması gereken işleme “bağlamak” (ing. mount) denir. Bağlama işlemi yapıldıktan sonra, bağlanan aygıta, “bağlama noktası” adı verilen bir dizinden 39 / 137

Pardus Kurulum ve Kullanım Kılavuzu

erişilebilir. Bağlama noktası, olarak sistemde herhangi bir dizin seçilebilir, fakat birazdan bahsedeceğimiz üzere, öntanımlı bağlama noktaları /mnt'de bulunur.

Ayırma (ing. unmount) kavramı da adı üstünde, bir sistemi/aygıtı sistemden ayırmak için kullanılır. Ayrılma sırasında, ayrılan aygıta, yapılan birtakım değişiklikler kaydedilir.

Dikkat

Bilgisayarınızı kapattığınız zaman sisteminize bağlı tüm aygıtlar otomatik olarak ayrılır. Eğer bilgisayarınızı doğrudan mesela fişi çekerek kapatırsanız, ayırma işlemi sırasında kaydedilecek olan bazı değişiklikler kaydedilemez, bu da sisteminizde birtakım hasarlara yol açabilir. Bu yüzden her zaman böyle durumlardan kaçının.

Linux'un kök dizini ve bu dizine bağlı dizin yapıları aşağıdaki gibidir

 /bin:  Tüm  kullanıcıların  kullanabildiği  temel  komutları  (cp,  mv,  ls  gibi..) içerir.

• /boot:   Açılış   işlemi   (ing.   boot)   sırasında   kullanılan   dosyaları   (çekirdek görüntüsü, sistem haritası, önyükleyici yapılandırması gibi..) içerir.
• /dev:  Bilgisayarınızdaki,  donanımlarla  (sabit  diskler,  fare  gibi..)  iletişim kurulabilmesi için gereken özel aygıt dosyalarını içerir.
• /etc:     Adı    İngilizce'deki      etc.     kısaltmasından      gelir.     Dizin,     bulunduğu bilgisayara özel, birçok yapılandırma bilgisini içerir.
• /home:  Bu  dizin  altında,  kullanıcıların  kişisel  verilerini,  yapılandırmalarını kaydettikleri çalışma alanları  olan  ev dizinleri  bulunur. Her kullanıcının  ev dizini kendi kullanıcı adını taşır.
•  /lib:   Çekirdek   modülleri   ve   paylaşılan   kod   kütüphanelerini   içerir.   MS Windows'ta   dll   uzantısına   sahip   olan   paylaşılan   kütüphane   dosyaları, Linux'ta so uzantısına sahiptir.
• /mnt:  Çeşitli  dosya  sistemi/aygıtların  (örneğin,  CD,  DVD  sürücünüz,  diğer sabit diskleriniz gibi..) bağlama noktaları burada bulunur.
• /proc: Süreçler, sistem belleği, bağlı aygıtlar, donanım yapılandırmalarıyla ilgili   bilgileri   içeren   özel   bir   "sanal"   dosya   sistemidir.   Bir   bilgi   alma merkezi olarak görülebilir. Birçok     uygulama      buradaki      bilgilerden yararlanmaktadır.
• /root: Sistem yöneticisinin (yani "root" kullanıcısının) ev dizinidir.
• /usr:  Tüm  kullanıcılarca  paylaşılan  verileri  (örneğin  programlar,  komutlar, ktüphaneler, dokümanlar gibi) içeren dizindir.
• /var:    Değişken     verileri     içerir.(örneğin      rapor     dosyaları,      veritabanları,
• kuyrukta bekleyen yazdırılacak dokümanlar gibi)
• /tmp:  Geçici  dosyaları  içerir.  Yalnız  geçici  olduğu  için  bu  dosyaları  silmek tehlikeli olabilir.